Son günlerde, hava yolculuğu sırasında yaşanan olumsuz davranışlar ve buna bağlı olarak Türk Hava Yolları’nın kara liste uygulaması gündemde önemli bir yer edindi. Uçuş güvenliği, havacılığın temel taşlarından biri olarak kabul edilmekte ve bu güvenliği tehdit eden yolculara yönelik alınan önlemler de havayolu şirketlerinin sorumlulukları arasında yer almaktadır. Bu yazıda, kara liste uygulamasının ne olduğu, itaatsiz yolcu tanımının ne anlama geldiği ve bu konudaki uluslararası yaklaşımlar üzerinde duracağız.
Kara Liste Nedir?
Kara liste, belirli bir hava yolu şirketi veya sivil havacılık otoritesi tarafından, uçuş güvenliğini tehdit eden davranışlar sergileyen yolcuların kaydedildiği bir listedir. Bu listeye alınan yolcular, belirli bir süre boyunca uçuşlardan men edilebilirler. Türk Hava Yolları Genel Müdürü Bilal Ekşi, yaptığı açıklamada, uçuş güvenliğini tehdit eden yolcuların 440 kişilik bir liste oluşturduğunu ve bu kişilerin gerektikçe süreli veya süresiz olarak uçuş yasağına tabi tutulduğunu belirtmiştir.
İtaatsiz Yolcu Tanımı
İtaatsiz yolcu, uçuş esnasında havayolu kurallarına uymayan, personel veya diğer yolculara karşı sözlü veya fiili saldırıda bulunan yolculardır. Bu tür yolcular, uçuş güvenliğini tehdit etmekte ve havayolu şirketleri tarafından çeşitli disiplin cezalarına tabi tutulmaktadır. İtaatsizlik, sadece uçuş esnasında değil, havalimanında da başlayabilir. Örneğin, havalimanındaki güvenlik kontrolü sırasında agresif davranışlar sergileyen yolcular, uçuşlarına kabul edilmeyebilir.
Uluslararası Yaklaşımlar
Kara liste uygulaması, yalnızca Türkiye’de değil, dünya genelinde önemli bir konudur. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) ve Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA), bu konuda çeşitli düzenlemeler ve önerilerde bulunmaktadır. Özellikle pandeminin ardından itaatsiz yolcu sayısında bir artış gözlemlenmiştir. Yapılan araştırmalar, pandemiden önce her 8 uçuşta bir itaatsiz yolcu vakası yaşanırken, bu oranın pandemiden sonra 3 saatte bir itaatsiz yolcuya kadar düştüğünü göstermektedir.
İtaatsiz Yolcu Davranışlarının Nedenleri
İtaatsiz yolcuların davranışları çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Bu faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Psikolojik Faktörler: Uçuş korkusu, yolcunun davranışlarını etkileyebilir. Uçuş öncesi yaşanan stres ve kaygı, bazı yolcuların davranışlarını olumsuz yönde etkileyebilir.
- Alkol ve İlaç Tüketimi: Uçuş öncesi veya sırasında aşırı alkol tüketimi, bazı yolcuların kontrolsüz davranmasına neden olabilir. Ayrıca, bazı ilaçların yan etkileri de yolcunun psikolojik durumunu etkileyebilir.
- Havalimanı ve Hava Yolu Kaynaklı Sorunlar: Uçuşta yaşanan gecikmeler, kaybolan bagajlar veya havalimanındaki güvenlik sorunları gibi faktörler de yolcuların davranışlarını etkileyebilir.
Uçuş Güvenliği Prosedürleri
Hava yolu şirketleri, uçuş güvenliğini sağlamak için çeşitli prosedürler geliştirmiştir. Bunlar arasında:
- Güvenlik Kontrolleri: Havalimanında, yolcuların güvenliğini sağlamak amacıyla yapılan kontroller, itaatsiz yolcuların tespit edilmesinde önemli bir rol oynar.
- Profiling Uygulamaları: Uçuş öncesi, kabin personeli yolcuları gözlemleyerek potansiyel sorunlu yolcuları belirlemeye çalışır. Bu süreç, yolcuların davranışlarını analiz ederek riskli durumları önceden tespit etmeyi hedefler.
- Eğitim Programları: Hava yolu şirketleri, personelini itaatsiz yolcularla başa çıkabilmeleri için düzenli olarak eğitir. Bu eğitimler, yolcu güvenliğini artırmak amacıyla önemlidir.
Kara Listeye Alınma Süreci
Kara listeye alınma süreci, belirli kurallar ve prosedürler çerçevesinde yürütülür. Yolcuların, uçuş güvenliğini tehdit eden davranışları tespit edildiğinde, bu durumun incelenmesi ve gerekli işlemlerin yapılması gerekir. Kara listeye alınan yolcuların durumu, genellikle şu kriterlere göre belirlenir:
- Şiddet veya Hakaret: Yolcunun personel veya diğer yolculara yönelik şiddet içeren eylemleri veya hakaretleri, kara listeye alınma nedenleri arasında yer alır.
- Uçuş Güvenliğini Tehdit Eden Davranışlar: Uçuş esnasında yaşanan taşkınlıklar veya uçuş güvenliğini tehlikeye atan diğer davranışlar, kara listeye alınma gerekçesi oluşturabilir.
- Süresiz veya Süreli Uçuş Yasağı: Kara listeye alınan yolcular, duruma göre süresiz veya belirli bir süre boyunca uçuşlardan men edilebilirler.
Türkiye’de Kara Liste Uygulaması
Türkiye’de, kara liste uygulaması, her hava yolu şirketinin kendi prosedürlerine göre yürütülmektedir. Örneğin, Türk Hava Yolları, kendi kara listesini oluşturmakta ve bu listeye aldığı yolcuları belirli bir süreyle sınırlı olarak kaydetmektedir. Ancak, bu durum, diğer havayollarında aynı şekilde geçerli değildir. Bir hava yolu tarafından kara listeye alınan bir yolcu, diğer havayollarıyla uçuş yapmaya devam edebilir.
Sonuç
Kara liste uygulaması ve itaatsiz yolcu tanımı, günümüz havacılık endüstrisinin önemli konularındandır. Uçuş güvenliği, hem yolcular hem de hava yolu şirketleri açısından kritik bir öneme sahiptir. İtaatsiz yolcuların neden olduğu sorunlar, havacılığın güvenliğini tehdit etmekte ve bu nedenle uluslararası düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Hem havayolu şirketlerinin hem de sivil havacılık otoritelerinin, bu konuda ortak bir anlayış geliştirmesi, güvenli ve sorunsuz bir hava yolculuğu deneyimi sağlamak açısından büyük önem taşımaktadır.
