Rumlar ve Türkler, tarih boyunca iç içe geçmiş bir yaşam sürmüş, kültürel etkileşimlerde bulunmuş iki toplumdur. Bu etkileşimler, hem olumlu hem de olumsuz yönleriyle, iki halkın geçmişinde derin izler bırakmıştır. Tarih, ne yazık ki acı ve hüzünle doludur; savaşlar, zorunlu göçler ve toplumsal travmalar bu iki ulusun yaşamında önemli bir yer tutar. Özellikle mübadele sırasında yaşanan olaylar, iki toplumun ilişkilerini şekillendirmiştir.
Mübadele Dönemi
1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile Yunanistan ve Türkiye arasında bir nüfus mübadelesi gerçekleşti. Bu süreçte, Yunanistan’a yerleşmek zorunda kalan Rum kökenli vatandaşlar, geldikleri yerin başına “Nea” (yeni) ismini vererek yeni yerleşim yerleri kurdular. Bu isimlendirme, geçmişle olan bağlarını sürdürme çabasının bir yansımasıdır.
Aşağıda, mübadele sırasında kurulan bazı yerleşim yerlerinin listesi bulunmaktadır:
- Nea Moudania (Halkidiki) → Mudanya (Bursa)
- Nea Triglia → Trilye (Bursa)
- Nea Fokea (Halkidiki) → Foça (İzmir)
- Nea Smyrni (Atina) → İzmir
- Nea Ionya (Atina) → Alanya
- Nea Sampsunta (Preveze) → Samsun
- Nea Gonia (Halkidiki) → (Kökeni belirsiz; Konya olabileceği düşünülüyor)
- Nea Apollonia → Eğri Bucak (Mübadeleden önce)
- Nea Malgara → Malkara (Tekirdağ)
- Nea Kessani → Keşan (Edirne)
- Peristasis → Şarköy (Tekirdağ)
- Ganohora → Gaziköy-Hoşköy (Şarköy, Tekirdağ)
- Nea Trabizon → Trabzon
- Nea Kerasus → Giresun
- Nea Karvali → Güzelyurt (Aksaray, eski adı Gelveri)
- Nea Efesos → Şirince/Selçuk (İzmir)
- Nea Sinasos → Mustafapaşa (Nevşehir)
Bu yerleşimler, geçmişte yaşanan kültürel ve tarihi bağların günümüzde de devam ettiğini göstermektedir. Mübadele sonrası, bu bölgelerde yaşayan insanlar, kültürel kimliklerini ve kökenlerini koruma çabası içinde olmuşlardır.
Kültürel Bağlar ve Anılar
Nea Karvali, günümüzde Aksaray’ın Güzelyurt ilçesi ile bağlantılıdır ve köyün geçmişi Kapadokya’ya dayanmaktadır. 1924’te Kapadokya’dan ayrılmak zorunda kalan Türkler, burada yeni bir yaşam kurmuşlardır. Bu köyde yaşayan yaşlılar, Türkçe konuşmakta ve geçmişlerini anlatırken gözleri dolmaktadır. Bu durum, iki toplum arasındaki kültürel bağların hâlâ devam ettiğini göstermektedir.
Nea Chili, Alexandroupoli’de yer alan bir diğer örnek. Burada yaşayan bir kişi, ailesinin Şile’den geldiklerini ve palamutu çok özlediklerini anlatmıştır. Bu tür anekdotlar, insanların köklerine olan bağlılıklarını ve geçmişten getirdikleri anıları ne denli önemsediklerini gözler önüne sermektedir.
Mirasın Yaşatılması
Rum kökenli vatandaşlar, geldikleri yerleri soyisim yaparak, cadde ve sokaklarda isimleri yaşatmayı başarmışlardır. Bu, kültürel mirasın korunması açısından önemli bir adımdır. Aile geçmişleri, kuşaklar boyunca aktarılan anılar ve hikâyeler, bu toplulukların kimliklerinin bir parçası olmuştur.
Asmalı Konak dizisine ev sahipliği yapan Mustafapaşa (Sinasos) köyü de önemli bir kültürel miras taşıyıcısıdır. Bu köy, geçmişteki Türk ve Rum kültürlerinin bir arada yaşadığı yerlerden biridir. Efsaneler, hikâyeler ve yerel gelenekler, bu kültürel karışımın bir parçasını oluşturmaktadır.
Sonuç
Rumlar ve Türkler arasındaki geçmişe dayanan iç içe geçmiş tarihi ve kültürel ilişkiler, mübadele sonrası dönemde daha da belirginleşmiştir. İki toplum, yaşadıkları acılara ve zorluklara rağmen, köklerine olan bağlılıklarını sürdürmüş ve yeni yerleşim yerleri kurarak geçmişlerini yaşatmaya çalışmışlardır. Nea ismi verilen yerleşimler, bu geçmişin bir yansıması olarak günümüzde de yaşamaktadır.
Kültürel mirasın korunması, iki toplumun birbirini anlaması ve barış içinde bir arada yaşaması açısından büyük bir önem taşımaktadır. Tarihsel bağların ve kültürel etkileşimlerin anlaşılması, gelecekteki ilişkilerin güçlenmesine katkıda bulunacaktır. Bu nedenle, geçmişe dair bilgileri yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak, iki toplumun da sorumluluğundadır.
